زونا (هرپس زوستر) ، تعریف ، علائم ، درمان و واکسن
زونا (هرپس زوستر) یک بثورات قرمز دردناک همراه با تاول هایی است که باز می شوند و سپس جوش می زنند. علت آن ویروس هرپس زوستر است. این همان ویروسی است که باعث آبله مرغان می شود.بعد از آبله مرغان ، ویروس در سلولهای عصبی بدن شما باقی می ماند. ممکن است خاموش باقی بماند (فعال نباشد) و علائمی نداشته باشید. اما گاهی ویروس دوباره فعال شده و مشکلات جدیدی ایجاد می کند.
زونا یا هرپس زوستر یک عفونت برگرفته از ویروس واریسلا-زوستر است که همان ویروسی است که میتواند ایجاد کننده آبله مرغان شود. حتی پس از پایان عفونت آبله مرغان ممکن است این ویروس سال‌ها در سیستم دفاعی و عصبی افراد وجود داشته باشد و ممکن است مجددا به صورت بیماری زونا فعال شود.
بیماری زونا. این نوع عفونت ویروسی با علائم بثورات قرمز پوستی مشخص می‌شود که میتواند باعث درد و سوزش شود. زونا عموما به صورت تعداد پراکنده از تاول در یک طرف بدن، به صورت معمول در کلیه اندام بدن ، گردن یا صورت ظاهر شود.
در مواردی که مشاهده شده است بیماری زونا در بازه زمانی ۲ الی ۳ هفته برطرف می شود. هرپس زوستر یا همان زونا بسیار بسیار کم بیش می آید در طول یکسال در یک فرد این بیماری نشان داده شود، اما بر اساس اعلام مرکز بیماری (CDC)، در ایالات متحده عموما از هر سه نفر، یک نفر در زندگی خود به هرپس زوستر با زونا مبتلا خواهد شد.
هرپس زوستر با افزایش سن ، به ویژه بالای ۵۰ سال ، می تواند دوباره فعال شود. این می تواند به دلیل روند پیری طبیعی بدن شما باشد. یا می تواند به دلیل هر چیزی باشد که سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف می کند. در اینجا برخی از این موارد ذکر شده است:
- بیماری (مانند HIV یا سایر بیماری های سیستم ایمنی بدن)
- خستگی
- استرس یا اضطراب
- تغذیه نامناسب
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی
- داروهای خاصی که سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب می کنند ، مانند کورتیکواستروئیدها یا سیکلوسپورین ها
از انتشار ویروس زونا خودداری کنید
هرپس زوستر می تواند مسری باشد (از شخصی به فرد دیگر منتقل شود). اما فقط به دیگران که آبله مرغان نداشته اند قابل انتقال است. پس از آن شخصی که تازه به ویروس هرپس زوستر آلوده شده باشد ، آبله مرغان ایجاد می کند نه زونا.
اگر زونا دارید از قرار گرفتن در کنار افرادی که ممکن است به راحتی آلوده شوند خودداری کنید. این شامل نوزادان ، زنان باردار و افرادی است که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
علائم زونا (هرپس زوستر)
- لکه‌های کوچک و بزرگ به رنگ قرمز
- تاول‌های پر از مایع سفید رنگ که به سادگی باز می‌شوند
- تاول هایی که از ستون فقرات تا بالاتنه را درگیر میکنند
- بیشتر در نواحی صورت و گوش‌ها ظاهر می‌شوند
- احساس خارش در کلیه قسمت های بدن
ممکن است برخی از افراد که مبتلا به بیماری زونا شوند نشانه‌های بالاتر از درد و ضایعات پوستی را تجربه کنند. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- تب
- لرز
- سردرد
- احساس خستگی
- ضعف عضلانی
زونا با درد ، خارش و سوزن سوزن شدن پوست شروع می شود. قرمزی و بی حسی منجر به جوش می شود. تاول ایجاد می شود ، سپس باز می شود و پوسته می شود. تاول ها و دلمه ها می توانند چند هفته طول بکشد. درد و سوزن سوزن شدن می تواند بسیار طولانی تر باشد ، گرچه به ندرت دائمی است.
تاثیرات بیماری زونا بر بدن
- درد یا بثوراتی که ممکن است چشم را درگیر کند، و برای جلوگیری از آسیب دائمی به چشم لازم است سریعا درمان شود
- از دست دادن شنوایی یا درد شدید در نواحی گوش،
- سرگیجه، از بین رفتن حس چشایی و بویایی که می‌توانند نشان دهنده بیماری سندرم رامسی هانت باشند و این بیماری نیز به درمان فوری نیاز دارد.
- عفونت‌های باکتریایی، که باعث قرمزی، تورم و احساس داغی شبیه به تب در پوست، ممکن است به آنها مبتلا شوید.
زونای چشمی
زونا ممکن است در اقسام نقاط بدن به وجود آید اما زونای چشمی در قسمت جلویی چشم بوجدآید می تواند باعث بی حسی قرنیه، زخم قرنیه انواع عفونت های چشمی دیگر و حتی کوری شود که به آن هرپس زوستر چشمی نیز گفته می‌شود، تقریبا در ۱۰ الی ۲۰ درصد از افراد زونا رخ می‌دهد. بئورات تاول‌دار در اطراف پلک‌ها، پیشانی، و گاهی در نوک یا کنار بینی نیز پدیدار می شوند. ممکن است نشانه‌هایی مانند احساس سوزن سوزن شدگی یا حس ضربان در چشم، قرمزی و پارگی، تورم، و تاری دید را تجربه کنید.پس از برطرف شدن تاول ها ممکن است به علت آسیب رسیدن به رشته های عصبی ممکن است در قسمت چشم خود احساس درد کنید. در بیشتر افراد، این درد با مصرف دارو بهبود میابد. زونای چشمی در صورتی که درمان نشود میتواند باعث مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی در دراز مدت و زخم‌های بجا مانده باعث تورم و قوز قرنیه می شود.اگر مشکوک به بیماری زونا در اطراف چشمان خود هستید باید فورا به پزشک مراجعه کنید. شروع درمان در ۷۲ ساعت میتواند از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کند.
زونا چگونه روی چشم تأثیر می گذارد؟
اگر ویروس هرپس زوستر اعصاب چشم را آلوده کند ، می تواند مشکلاتی ایجاد کند. آنها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- ایجاد جوش در پلک بالا ویا پلک پایین
- قرمزی ، سوزش و ترشح داخل پلک ها و قسمت سفید چشم . این به عنوان “چشم صورتی” یا ورم ملتحمه شناخته می شود.
- خشکی چشم
- خطر عفونت های باکتریایی چشم
- تاری دید و حساسیت فوق العاده به نور زیاد
- درد ، تورم و قرمزی داخل چشم (که به آن ایرتیس گفته می شود)
- تورم عصب بینایی پشت چشم (نوریت بینایی نامیده می شود)
- تجزیه سطح قرنیه
- خارش بیش از حد چشم و تحریک
- ایجاد تاول در پلک فوقانی، ممکن است فقط در یک طرف صورت و یا تمامی صورت را فرا گیرد
- التهاب بیش از حد در قسمت پلک و ایجاد گولوکوم
- کدر شدن قرنیه چشم دراثر پیشرفت بیماری
- جوش و عفونت های بسیار شدید پوست در اطراف پیشانی، بینی و پلک
زونا یا هرپس زوستر می تواند بروی قرنیه یعنی گنبد خمیده و شفاف بافت جلوی چشم تأثیر شدید بگزارد که به آن کراتیت می گویند زمانی که درقالب یک عارضه چشمی به نام تبخال (HZO) در نواحی چشم ایجاد شود، به زونا با بثورات اشاره دارد که معمولا یک طرف قسمت فوقانی صورت، پیشانی و پوست سر را فرامیگیرد. بیش از نیمی از بیماران مبتلا به HZO احتمال میرود که کراتیت باشد.
اگر زونا در قسمت بالای صورت، پیشانی یا سر بوجود آمد، رجوع به چشم پزشک برای معاینه چشم ضروری است. کراتیت معمولاً کمتر از یک ماه پس از تبخال های پوستی زونا، ایجاد می شود و همانطور که در مطالب این مقاله نیز گفته شد می تواند منجر به بی حسی قرنیه، زخم، عفونت های دیگر و آسیب بیشتر در قرنیه و در نهایت می تواند باعث کوری فرد شود.
آیا زونا می تواند وارد چشم شود؟
نام های دیگر ویروس زونا واریسلا-زوستر که از دسته VZV و ویروس آبله مرغان است. بعد از برطرف شدن علائم آبله مرغان، ویروس در بدن غیر فعال می شود و هر زمان در هر شرایط سنی ویروس می تواند دوباره فعال شود و باعث ایجاد زونا شود. این ویروس در اعصاب حسی فرد زندگی می کند و دردی را بروز می دهد که می تواند بسیار شدید باشد.
زونای چشمی در قسمت پشت چشم
زونا چشمی در قسمت پشت چشم متشکل شده از شبکیه یا عصب بینایی و ساختارهایی است که در پشت چشم مشاهده می شود، را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی با تاول پوستی یا علائم مشابه به آن در اطراف چشم ارتباطی ندارد. به این نوع عفونت،زونای شبکیه ویروسی گفته می شود و بسیار کمتر از HZO ممکن است اتفاق بیوفتد. اما می تواند از طریق عفونت و التهاب ترکیب شده و به شبکیه چشم نفوذ کنند .رتینیت نوعی ویروسی که می تواند به صورت نکروز حاد شبکیه (ARN) یا نکروز پیشرونده در قسمت شبکیه خارجی (PORN) باشد.
بر خلاف بیماران مبتلا به HZO یا سایر بیماران مبتلا زونا که با بثورات پوستی همراه است، بیماران مبتلا به ARN عموما افراد میانسال و به طور کلی سالم هستند. تشخیص ARN نیاز به معاینه دقیق چشم توسط چشم پزشک دارد و احتمال اینکه یک نمونه از داخل چشم برای آزمایش نمونه برداری شود وجود دارد.
ARN در موارد خفیف، با داروهایی مانند داروهای ضد ویروسی خوراکی، یا تزریق به چشم یا عدم تزریق داروهای ضد ویروسی به چشم قابل درمان است. در موارد حاد تر ، یا در صورت عدم بهبود توسط داروهای خوراکی و تزریق داخل چشم، این عفونت ها با داروهای ضد ویروسی داخلی وریدی (IV) تا زمانی که عفونت روبه بهبودی باشد درمان می شود.
عوارض زونا
زونا یا هرپس زوستر میتواند دردناک و آزاردهنده برای هر فرد در هر سنی باشد، ولی لازم است نشانه‌های آن را همراه با عوارض شناسایی کنید؛ این عوارض عبارت‌اند از:
- آسیب بسیار شدید به چشم، که میتواند در صورت نزدیک بودن زایده های پوستی یا تاول‌ها به چشم رخ دهد متاسفانه قرینه چشم بسیاربسیار آسیب پذیر است.
- عفونت‌های ناشی از باکتریایی پوست، که میتواند به راحتی بر اثر تاول‌های باز ایجاد شده و ممکن است شدید باشد.
- در صورت تاثیر هرپس زوستریا زونا بر اعصاب سر تمرکز کرده و اگر درمان نشود ممکن است به فلج جزئی در قسمت چشم ها و صورت یا از دست دادن شنوایی منجر گردد؛ در مطالب بالاتر نیز ذکر شده است اگز طی ۴۸ الی ۷۲ به پزشک مراجعه کنند به راحتی درمان می شوند.
- جای زخم
- زخم های قرنیه
- سندرم راس اربیت
- التهاب و قرمزی در عنبیه
- التهاب عصب بینایی
- پارگی قرنیه
- گلوکوم یا آب سیاه
- تشکیل دهنده آب مروارید
- مبتلا شدن به دوبینی
- اختلال در عملکرد پلک ها
- پتوز پارالیتیک یا افتادگی پلک چشم
- کم رنگ شدن عنبیه
- از بین رفتن سلول های شبکیه
- فلج مردمکی
- درد در ناحیه چشم حتی با بهبودی بعدِ از بین رفتن زونا
- نکروز حاد شبکیه که یک بیماری شدید که می تواند سبب کوری شود.
دلایل ایجاد زونا
زونا توسط ویروس واریسلا-زوستر ایجاد می‌شود؛ این ویروس عامل اصلی در بوجود آوردن بیماری آبله مرغان نیز هست. اگر در دوران کودکی آبله مرغان مبتلا شده اید، در صورت فعال شدن مجدد این ویروس در بدن شما ممکن است به هرپس زوستر مبتلا شوید.
دلایل ایجاد بیماری هرپس زوستر در برخی از افراد هنوز مشخص شده نمی باشد اما از دلایل شایع این بیماری در بزرگسالان میتواند ضعف ایمنی کمتر در برابر عفونت‌ها باشد.
عوامل بوجد آورنده احتمالی برای هرپس زوستر عبارت‌اند از:
- ضعیف یا نقص سیستم ایمنی
- استرس های هیجانی زیاد
- افزایش سن
- قرار گرفتن تحت درمان‌های سرطان
- تعداد عمل‌های جراحی مهم
- التهاب عصب چشم
- نادیده گرفتن هرگونه بیماری چشمی
زونا بیماری واگیرداری نیست ولی ویروس واریسلا-زوستر که باعث ایجاد این بیماری می‌شود میتواند به فرد دیگری که تا به حال به آبله مرغان مبتلا نشده است، سرایت کند و ممکن است فرد را به این بیماری مبتلا کند. بیماری زونا از فرد مبتلا به شما سرایت نخواهد کرد اما ممکن است آبله مرغان بگیرید.
ویروس واریسلا-زوستر در صورت برخورد با ترشحات تاول آلوده منتشر می‌شود. در صورت پوشیده بودن تاول‌ها یا ایجاد پوسته بر روی آنها، این ویروس ها به هیچ فردی منتقل نخواهد شد .اگر مبتلا به هرپس زوستر هستید، برای جلوگیری از سرایت این ویروس وایسلا-زوستر حتما ضایعات پوستی و تاول‌های خود را تمیز و مخفی نگه دارید. تاول‌ها را به هیچ عنوان لمس نکنید و مرتبا دستان خود را با آب و صابون بشویید و لازم است از افرادی که در معرض خطر سرایت هستند، مانند زنان باردار و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف هستند دور بمانید.
آیا زونا بیماری دردناکی است؟
بعضی از افراد مبتلا به بیماری زونا نشانه‌هایی مانند تنگی نفس، گرمای بیش از حد بدن مانند گزگز یا خارش پوست را مشاهده میکنند. ولی در موارد دیگر ممکن است زونا برای افراد بسیار دردناک باشد. چه بسا حتی بیمارانی که زونا در نواحی چشم دارند نتوانسته اند چشمان خود را باز کنند و با درد و سوزش چشم به پزشک مراجعه میکنند برخی از افراد بدون اینکه هیچ تاول و نشانه های پوستی در آنها ایجاد شود، درد شدیدی را تجربه میکنند. درد ناشی از زونا معمولا در قسمت های عصبی بدن علمکرد نورون‌های حسی را تغییر می‌دهند. مانند عصب قفسه سینه، گردن، صورت، یا قسمت کمر درگیر می کند. پزشک برای تسکین درد داروهای ضدویروسی، ضدالتهابی و سایر داروهای مربوطه را تجویز می کند.
درمان زونا (هرپس زوستر)
معالجه بر رفع بثورات ، تورم و درد زونا خواهد بود. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروی خوراکی ضد ویروس نامیده می شود. این را باید بلافاصله بعد از مشاهده علائم مصرف کنید. ضد ویروس ها می توانند طول و شدت بثورات زونا را کوتاه کنند.
قرار دادن کمپرسهای خنک و مرطوب بر روی چشمان بسته برای تسکین ،مصرف برخی از داروها برای کاهش قرمزی ، تسکین درد و معالجه ویروس،استفاده از قطره های چشمی برای مقابله با عفونت یا مرطوب کردن چشم ها،اگر زونا باعث گلوکوم ، آب مروارید ، دو بینی یا زخم شدن چشم شده است.پزشک متخصص چشم برای درمان زونا چشمی که قطعا با عوارضی مانند زخم قرنیه، آب سیاه، آب مروارید و دوبینی همراه است درمان های موثر تری براساس تشخیص خود مانند انواع عمل جراحی را انجام دهد. روش درمان عارضه با توجه به نوع شدید بودن زونا تعیین می شود؛ به عنوان مثال برای درمان دو بینی پزشک متخصص چشم ممکن است از تزریق بوتاکس و انواع قطره های چشمی به بیمار این مشکل را رفع کند. برای درمان افتادگی پلک عمل بلفاروپلاستی و برای درمان آب مروارید عمل لیزر را انجام می دهد.درمان بیماری زونای چشمی در صورتی که عوارض خاصی را به دنبال نداشته باشد؛ به صورت میانگین بین ۲ الی ۴ هفته زمان برای بهبودی نیاز دارد.
درمان‌های خانگی زونا
درمان خانگی می‌توان تا درصدی از گستردگی بیماری زونا یا هرپس زوستر جلوگیری کند. این روش‌های درمانی خانگی عبارت‌اند از:
- حمام یا دوش با آب سرد برای پاکسازی و تسکین تاول های پوستی
- استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی تاول پوستی جهت کاهش درد و خارش بیش از حد
- استفاده از لوسیون کالامین، یا خمیری که از جوش شیرین یا نشاسته ذرت و آب تهیه شده است،
- جهت کاهش خارش قرار گرفتن در وان حمام و افزودن جو دوسر و داروی کلوئیدی در آب میتواند تاثیر گذار باشد
- مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E و همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن میتواند از انتشار این بیماری جلوگیری کند.
واکسن زونا
زوستاواکس یک واکسن زنده است که حاوی ویروس ضعیف‌شده واریسلا-زوستر می‌باشد.واکسن زونا به نام Shingrix برای افراد ۵۰ سال به بالا توصیه می شود. این واکسن خطر ابتلا به بیماری زونا را کاهش می دهد. اما واکسن زونا زونا فعال یا دردی را که پس از از بین رفتن بثورات ایجاد شده است درمان نمی کند. با پزشک خود در مورد این واکسن و اگر به شما توصیه می شود صحبت کنید.
سازمان کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) نوع جدیدتر شینگریکس را توصیه می‌کند زیرا دارای اثر بخشی بیش از ۹۰% بوده و مقاومت آن نسبت به واکسن زوستاواکس بیشتر است. با اینکه احتمال این واکسن عوارض ناشی از این واکسن‌ها مانند واکنش‌های آلرژیک وجود داشته باشد ، ولی طبق اعلام سازمان کنترل و پیشگیری بیماری هیچ‌گونه مورد مشخصی از انتقال ویروس هرپس-زوستر به افراد واکسینه‌شده وجود نداشته است.
